Mobbing, bir çalışanı sistematik şekilde psikolojik ve duygusal olarak taciz etmek anlamına gelir. Bu tür davranışlar, işyerinde çalışan kişinin ruh sağlığını bozar ve iş verimliliğini olumsuz etkiler. Mobbing mağduru olan işçiler, birçok durumda hem psikolojik hem de maddi zararlar yaşarlar. Ancak Türk iş hukuku, mobbing mağdurlarına belirli haklar tanır ve alacaklarını talep edebilmelerini sağlar.
1. Tanımı ve Hukuki Durumu
Türk hukukunda, doğrudan bir suç olarak tanımlanmasa da, işverenin veya diğer çalışanların, bir kişiye yönelik sistematik psikolojik taciz ve sindirme davranışları olarak kabul edilir. Türk İş Kanunu’na göre, işverenler, çalışanların güvenliğini sağlamak ve sağlıklı bir çalışma ortamı oluşturmakla yükümlüdür., bu yükümlülüğün ihlali anlamına gelir.
2. Mağdurların Hakları
Mağdur bir işçi, bir dizi hakka sahip olabilir:
- Sağlık Yardımları ve Psikolojik Destek: sonucu psikolojik ve fiziksel zarar gören bir işçi, tedavi masraflarını işverenden talep edebilir. Aynı zamanda işverenin, çalışanın ruh sağlığını olumsuz etkileyecek davranışlardan kaçınması gerekir.
- İşten Ayrılma ve Kıdem Tazminatı: mağduru işçi, psikolojik tacizin sürekli hale gelmesi durumunda iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Bu durumda kıdem tazminatını alma hakkı doğar.
- İzinsiz Çalıştırma ve Ücret Alacakları: uygulanan işçi, işveren tarafından çalıştırılmaya zorlanıyorsa, ücretini eksik almışsa ya da fazla mesai çalıştırılmışsa, alacaklarını talep etme hakkına sahiptir.
- İhbar Tazminatı: Eğer işçi nedeniyle işten ayrılmak zorunda kalırsa, ihbar süresi tanımadan iş sözleşmesini feshetme hakkına sahip olabilir. Bu durumda da işverenin işçiye ihbar tazminatı ödemesi gerekir.
3. Mağdur İşçilerin Alacakları
Yalnızca psikolojik tazminat talep etmekle kalmaz, aynı zamanda işyerindeki haklarıyla ilgili bazı alacakları da talep edebilirler. Bunlar şunlardır:
- Ücret Alacakları: İşçi, eksik ödenmiş maaşını talep edebilir.
- Fazla Mesai Ücretleri: fazla mesaiye zorlanmışsa, bu fazla mesai ücretlerini de talep etme hakkına sahiptir.
- Sosyal Haklar: İşyerindeki sosyal yardımlar ve diğer haklar da işçiye ödenmesi gereken alacaklar arasında yer alır.
- Tazminat Davası: İşçi, uğradığı mobbing nedeniyle maddi ve manevi zararlar için işverene karşı tazminat davası açabilir. Bu tazminat, işçinin yaşadığı travmalara ve psikolojik zararlara göre değişiklik gösterebilir.
4. İşyerinde Mobbing Nasıl Önlenir?
İşverenlerin, mobbingi engellemek için alması gereken bazı tedbirler şunlardır:
- Politika Belirlemek: İşyerinde mobbingin önlenmesi amacıyla bir politika geliştirilmesi gerekir. Bu politika, çalışanlara psikolojik şiddetin kabul edilemez olduğunu açıkça belirtmelidir.
- Eğitim ve Bilinçlendirme: İşyerinde çalışanları mobbing konusunda bilgilendiren eğitimler düzenlenmelidir. Hem işverenler hem de çalışanlar mobbingin ne olduğunu ve ne tür davranışların mobbing kapsamına girdiğini öğrenmelidir.
- Şikayet Mekanizmaları: İşyerinde mobbing uygulayanların cezalandırılabilmesi için, çalışanların rahatça şikayet edebileceği gizli ve güvenli bir mekanizma oluşturulmalıdır.
Mobbing mağduru olan işçiler, haklarını bilerek ve hukuki yollarla savunarak, hem psikolojik hem de maddi zararlarını telafi edebilirler. İşverenlerin sorumluluğu, işyerindeki herkesin güvenliğini ve sağlığını sağlamaktır. Mobbing mağdurlarının, alacaklarını talep etmeleri, işyerindeki mobbingi engellemeye yönelik önemli bir adım olacaktır.